Informatie over Cursus ‘Cognitieve Gedragstherapie bij Gecompliceerde Rouw en Traumatische Rouw’
Achtergrondfilosofie
Veel GGZ-professionals vertonen een tweeslachtige houding jegens rouw. Enerzijds vindt men dat rouw een normaal aspect van het leven is en men is er dan ook beducht voor om rouw te pathologiseren en te medicaliseren. Aan de andere kant weet men dat rouw bij veel aanmeldingsklachten en stoornissen op de achtergrond aanwezig is, terwijl daarnaast gecompliceerde en traumatische rouw ook nogal eens op de voorgrond staan. In deze cursus passeren meerdere CGT-aanpakken bij ongecompliceerde maar vooral gecompliceerde vormen van rouw de revue.
Leest u dit op een mobiel apparaat en wilt u direct naar inschrijvingen? Klik dan hier.
1. Hoewel rouw kan optreden na allerlei soorten verlies, heeft de rouwliteratuur met name aandacht voor de gevolgen van verlies na het overlijden van een dierbaar of betekenisvol persoon. Conform hiermee valt in deze cursus de nadruk op deze vorm van verlies, maar ook is er enige aandacht voor rouw na andersoortige verliezen (zoals verlies van werk, psychische of somatische gezondheid) alsmede voor dreigend verlies.
2. Verlies van een dierbare is een ingrijpende (levens)gebeurtenis. Het leeuwendeel van degenen die dit overkomt komt dit verlies op eigen kracht te boven zonder professionele hulp. Voor sommigen is enige hulp c.q. ondersteuning echter wenselijk is. Dergelijke hulp heet ook wel rouwbegeleiding.
Voor anderen (naar schatting zo’n 10%) geldt dat hun rouwproces gecompliceerd verloopt. Dat zo’n proces ingewikkeld verloopt c.q. stagneert, kan meerdere achtergronden hebben. De aard van de relatie die de nabestaande had met de overledene is uiteraard van belang: een kind of een ouder verliezen is iets anders dan het overlijden van een kennis. Andere belangrijke determinanten zijn de (on)verwachtheid van het overlijden en het traumatiserende karakter van het overlijden (bijv. moord of suïcide). Maar ook de leeftijd van de nabestaande en de ondervonden sociale steun kunnen invloed hebben. Naast deze meer externe factoren kunnen er interne belemmeringen zijn. Zo kan het zijn dat nabestaanden het denken aan het overlijden en de gevolgen daarvan vermijden, omdat ze de gevoelens die dat te weeg brengt niet kunnen verdragen of bang zijn dan ‘gek’ te worden. Soms ook hebben nabestaanden het idee dat ze ‘moeten’ blijven rouwen, uit compassie met of vanwege een vermeende wens vanuit de overledene.
In de literatuur zijn en worden dergelijke gecompliceerde vormen van verliesverwerking met verschillende ‘stoornis’-achtige termen aangeduid, zoals pathologische rouw, ‘abnormal grief’, ‘prolonged grief disorder’ etc. In de DSM-5 is gekozen voor de term ‘Persisterende Complexe Rouwstoornis’, een aandoening die overigens volgens de DSM-5 nog nader onderzoek behoeft. In deze cursus wordt de meer neutrale term Gecompliceerde Rouw (= GR) gehanteerd, waarbij onderscheid wordt gemaakt in verschillende vormen van gecompliceerde rouw. In de DSM-systematiek gebeurt dat overigens ook, al lijkt dat niet het geval. Het netto-resultaat van het DSM-algoritme is namelijk dat binnen een bepaalde stoornis-categorie er vele en ook zeer verschillende klinische beelden kunnen zijn. Dit komt doordat er bijv. bij de ‘Persisterende Complexe Rouwstoornis’ aan slechts 6 van de 12 criteria hoeft te worden voldaan, en die 12 criteria kunnen onderling zeer verschillen. Hierdoor kan het gebeuren dat twee patiënten eenzelfde stoornis krijgen toegedicht, terwijl ze niet of nauwelijks dezelfde symptomen gemeen hebben. In feite zijn er in zo’n geval letterlijk honderdduizenden van unieke combinaties van symptomen mogelijk, die allemaal vallen binnen de betreffende stoornis. Er is dus binnen de DSM-systematiek een grote diversiteit van klinische beelden binnen 1 ‘stoornis’, oftewel: er zijn binnen die systematiek zeer vele vormen van gecompliceerde rouw.
Een zinniger aanpak lijkt het om (slechts) enkele vormen van -in dit geval- gecompliceerde rouw te onderscheiden en die vormen zo adequaat mogelijk te beschrijven. In deze cursus wordt de navolgende indeling van gecompliceerde rouw aangehouden: ontkende, chronische, uitgestelde, gesomatiseerde, niet-erkende en traumatische rouw (= TR). Onder deze laatste vorm wordt verstaan rouw die optreedt na een onverwacht verlies, waarbij de omstandigheden traumatiserend waren. Het gevolg daarvan is veelal dat het denken aan de overledene overschaduwd wordt door de flashbacks over het traumatische overlijden.
Loodrecht op deze vormen van in feite individuele vormen van gecompliceerde rouw staat nog de term ‘systeemgeblokkeerde’ rouw: soms wordt de individuele rouwproblematiek van iemand in stand gehouden door problemen op het niveau van een systeem (gezin of familie).
3. Zoals rouwbegeleiding geëigend kan zijn om ‘gewone’ rouw te verlichten, is rouwtherapie bedoeld om te interveniëren bij gecompliceerde rouw. In de psychotherapie zijn meerdere behandelings-aanpakken voor rouwtherapie beschreven: het merendeel van die aanpakken gaat uit van cognitieve gedragstherapie (= CGT) als leidend kader. In deze cursus worden voor elk van de hierboven onderscheiden vormen van gecompliceerde rouw de diagnostische kenmerken en geëigende CGT-interventies gepresenteerd en geoefend. Ook komen verwante behandelingstechnieken aan de orde, zoals therapeutische rituelen, ‘acceptance’-benaderingen en schrijfopdrachten. Voor al deze technieken geldt dat wezenlijke veranderingen immer worden bewerkstelligd door een samenspel van cognitieve, experiëntiële, verbeeldings- en gedragsmatige technieken. Therapie werkt pas echt als het een ‘corrective emotional experience’ wordt.
Doelstellingen
In lijn met het bovenstaande wordt beoogd dat aan het einde van deze cursus de deelnemer de navolgende competenties heeft verworven:
– kennis hebben van kenmerkende reacties na het overlijden van een dierbaar / betekenisvol persoon
– kennis hebben van reacties na andersoortige verliezen
– kennis van en inzicht hebben in de belangrijkste (externe en interne) determinanten van die kenmerkende reacties
– kennis hebben van enkele inhoudsspecifieke rouw-theorieën
– kennis van en inzicht hebben in kenmerkende verschillen tussen ‘gewone’ en gecompliceerde / traumatische rouw
– vormen van gecompliceerde rouw en traumatische rouw kunnen onderkennen
– kennis van en vaardigheden hebben in het toepassen van methodieken van rouwbegeleiding
– kennis, inzicht en vaardigheden hebben om cognitief-gedragstherapeutische technieken en verwante interventie-technieken voor het verhelpen van gecompliceerde en traumatische rouw uit te voeren
– kennis en vaardigheid hebben om de onderscheiden achterliggende cognities te ontdekken die in verband staan met problematische gevoelens en gedragingen bij gecompliceerde en traumatische rouw
– kennis en vaardigheid om deze achterliggende cognities samen met de cliënt te ontmantelen en de nieuwe cognities te verankeren
– het onderscheid begrijpen tussen de ‘empirically supported treatment’-benadering (lees: protocollaire behandeling ) en de ‘individualized, theory-based’-benadering bij de aanpak van gecompliceerde en traumatische rouw, alsmede de gevolgen onderkennen voor de feitelijke therapeutische praxis van het werken volgens de ene dan wel de andere benadering
Opzet
De cursus wordt in 4 dagen gegeven (6,25 uur cursustijd per dag; dat zijn 25 cursusuren).
Naast theoretisch verdiepend, is de cursus sterk praktijkgericht: aan de hand van (eigen) rouw-casuïstiek en casuïstiek van de docent worden de achterliggende determinanten van vormen van gecompliceerde en traumatische rouw achterhaald. Passende CGT-interventies worden geïnventariseerd, die vervolgens geoefend worden, waarbij feedback wordt gegeven. Daarnaast zijn er mini-lectures en DVD’s.
Het totaal aantal studie-uren is circa 75. In deze studie-uren dienen door de deelnemers de volgende activiteiten te worden uitgevoerd:
– lezen van de literatuur (bestaande uit een boek en een uitgebreide reader).
– (éénmalig) op een geluidsdrager opnemen en afluisteren van (een) gesprek(ken) met een cliënt met rouw-problematiek en het daaruit selecteren van 1 of meerdere voor super/intervisie geschikte fragmenten; of: het voorbereiden van een voor consultatie-doeleinden geschikte rouw-casus. In de cursus is dus veel ruimte voor het inbrengen van en oefenen met eigen casuïstiek.
Accreditatie
De cursus is geaccrediteerd door de VGCt (als Vervolgcursus en als Nascholingscursus; 25 punten); door de FGzPt (in het kader van de herregistratie Klinisch (Neuro-) Psychologen; 50 punten); door NVO / NIP K&J (25 punten; en 40 punten als men ‘in opleiding’ is) en door NIP A&O / A&G (50 punten).
Men dient minimaal 90% van de bijeenkomsten (actief) te hebben bijgewoond. Bij 10 tot 20% afwezigheid dient men aanvullende opdrachten uit te voeren als compensatie voor de gemiste uren.
Locatie
‘Volksuniversiteit Utrecht’ te Utrecht.
Dit vergadercentrum is gelegen in/nabij het centrum van Utrecht. Het bevindt zich op loopafstand (ca. 15 min.) van het station Utrecht Centraal. Er bevindt zich een parkeergarage (namelijk: Springweg) in de nabije omgeving.
Adres: Nieuwegracht 41 te Utrecht. (tel.: 030 – 2313395).
